jacek9520@gmail.com
Recenzje, streszczenia, opisy książek, tłumaczenia
Spis treści / Contents
Butterfield Herbert, Rodowód współczesnej nauki 1300- 1800
opis książki
“The Origins of Modern Science 1300-1800”, wielkość tekstu – 5 stron
Pozycja klasyczna w literaturze przedmiotu. Wydana po raz pierwszy w roku 1958. Autor koncentruje się na kilku kluczowych sprawach (kosmologia, mechanika, grawitacja, medycyna, popularyzatorstwo itd.), które pokazuje ze swadą i kompetentnie. Jego prezentacja ma charakter niejako biograficzny, bo problemy są ukazywane przez pryzmat ludzi, którzy się z nimi zajmowali. Można zatem przeczytać świetne portrety wielu twórców nowożytnej nauki. Radzę czytać razem z recenzowanymi przeze mnie książkami Granta i Shapina.
Chaunu Pierre, Czas reform. Historia religii i cywilizacji (1250 -1550)
opis książki
„Le temps des Réformes. Historie religieuse et système de civilization. La Crise de la chrétienté. L’Èclatement (1250-1550)″
Książka o korzeniach Reformacji. Szeroka panorama dynamiki cywilizacyjnej, intelektualnej i materialnej w okresie późnego Średniowiecza i początku ery wczesnonowożytnej. Dużą wartością książki jest powiązane tłumaczenie prądów intelektualnych i procesów materialnych bez wulgaryzacji problemu w duchu marksizujących rewizjonistów.
Delumeau Jean, Grzech i strach. Poczucie winy w kulturze Zachodu XIII – XVIII w
recenzja i streszczenie
“Le péché et la peur, La culpabilisation en Occident (XIII – XVIII siecles)”, wielkość tekstu: recenzja – 7 stron, streszczenie – 21 stron
Jedno z najgoręcej dyskutowanych dzieł na temat historii chrześcijanstwa i jego wpływu na kształt zachodniej cywilizacji. Przejmująca wizja kultury późnego Średniowiecza i wczesnej nowożytności, naznaczonej pesymizmem, strachem, poczuciem winy i grzechu. Klasyczna pozycja w literaturze przedmiotu autorstwa słynnego historyka francuskiego.
Duchesne Ricardo, Cywilizacja zachodnia: polemika z krytykami Zachodu
esej o książce R.Duchesne
Książka „The Uniqueness of Western Civilization”. Wielkość eseju – 45 stron
Książka Ricardo Duchesne (wyd. 2011) jest obszernym omówieniem debat ostatnich dziesięcioleci na temat historycznych relacji między cywilizacją zachodnią i innymi kręgami kulturowymi. Lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte XX wieku to okres przewartościowywania i zmiany podejścia do tej problematyki. Silnie zaczęło dochodzić do głosu podejście multikulturowe i rewizjonistyczne, kwestionujące znaczenie i dorobek Zachodu. Duchesne szeroko omawia ten nurt myślenia, ostro z nim polemizuje i proponuje w wielu kluczowych sprawach własną interpretację procesów historycznych. Mój esej jest omówieniem książki i zbiorem komentarzy uzupełniających.
Dyson George D., Darwin wśród maszyn. Rzecz o ewolucji inteligencji
recenzja
“Darwin Among the Machines. The evolution of global intelligence”. Wielkość tekstu – 1 strona
Tytuł książki jest mylący. Sugeruje więcej niż książka de facto zawiera. Jest to praca o historii i prehistorii maszyn liczących, teorii informacji i tych gałęzi matematyki, które służą „komputeryzacji”. Jeśli ktoś chce poznać przeszłość tej dziedziny, może spokojnie tę książkę przeczytać i się nie zawiedzie. Dyson jest historykiem techniki i na tym się zna.
Greene Brian, Struktura kosmosu
opis książki
“The Fabric of the Cosmos. Space, Time, And the Texture of Reality”, wielkość tekstu – 38 stron
Znana książka pokazująca stan rozwoju fizyki i kosmologii u progu XXI wieku. Przeznaczona dla szerokiego kręgu odbiorców. Napisana wyjątkowo klarownie, kompetentnie i bez zbytnich uproszczeń. Uważny czytelnik, także humanista, poczuje sporą satysfakcję, mogąc bez większych problemów ogarnąć dziedzinę, zwykle uważaną za bardzo hermetyczną.
Grant Edward, Średniowieczne podstawy nauki nowożytnej
opis książki
“The Foundations of Modern Science in the Middle Ages”, wielkość tekstu – 15 stron
Książka bardzo ciekawa, jest nowym spojrzeniem na rolę średniowiecza w powstanie nowoczesnej nauki. Wpisuje się w wielką debatę, czy średniowiecze wniosło wartościowy wkład w tworzenie ery nowożytnej. Odpowiedź autora jest zdecydowanie pozytywna a argumenty niebanalne.
Guinote Pauolo J.A., [2021] Rozwój i schyłek Wielkiej Portugalskiej Armady Indyjskiej CARREIRA DA ÍNDIA (XV-XVIII wiek)
tłumaczenie
ASCENSÃO E DECLÍNIO DA CARREIRA DA ÍNDIA (Séculos XV-XVIII)
Znany tekst, zawiera m.in. analizę strat portugalskich armad zmierzających do Indii.
Jaki Stanley, Zbawca nauki
opis książki
“The Savior of Science”, wielkość tekstu – 9 stron
Znany historyk nauki wywodzi rodowód współczesnej nauki z podstawowych zasad judaizmu i wiary chrześcijańskiej. Jest to rodowód, zdaniem Jaki’ego, w tym sensie, że podstawowe kosmologiczne idee starotestamentowe i chrześcijańskie (idea stworzenia świata z niczego i w określonym czasie, przekonanie o trwałym porządku świata i jego regularności oraz wiara w racjonalność Stwórcy i racjonalność stworzonego przezeń świata) umożliwiły w ogóle podjęcie badań empirycznych i eksperymentalnych, skierowanych ku badaniu praw natury wszechświata.
Jones Eric Lionel, The European Miracle
streszczenie i recenzja książki.
“Environments, economies, and geopolitics in the history of Europe and Asia”.
“Cud europejski. Środowisko, gospodarka i geopolityka w historii Europy i Azji”. Wielkość tekstu: recenzja – 5,5 strony, streszczenie/tłumaczenie – 48 stron
Recenzja i streszczenie opublikowane na mojej stronie w roku 2007, zostały w roku 2021 zaktualizowane (głównie recenzja) i ponownie zredagowane.
Teoria cudu europejskiego. Słynna książka z roku 1981, która walnie przyczyniła się do stworzenia nowej dziedziny analiz historycznych, World History. “Dlaczego Europa u progu ery nowożytnej weszła na drogę trwałego wzrostu i rozwoju gospodarczego a nie uczyniły tego starsze i o bogatszej tradycji imperia azjatyckie?”. Tym pytaniem Eric Jones otwiera swoją książkę. Jego odpowiedzi – zaskakujące, gdy je formułował – częściowo weszły do zbioru prawd uznanych a częściowo dalej budzą ostre spory. Moja recenzja i tłumaczenie/streszczenie są jedynym tak obszernym udostępnieniem myśli Erica Jonesa polskiemu czytelnikowi.
Kłoczowski Jerzy, Europa. Chrześcijańskie korzenie
opis książki
“Europe. The Christian Roots”, wielkość tekstu – 5 stron
Syntetyczny opis wkładu chrześcijaństwa w tworzenie cywilizacji europejskiej. Streściłem część opisującą okres od IV do XV wieku. Książka zawiera raczej wyliczenie faktów niż próbę wyjaśnienia co w chrześcijaństwie było powodem nadania Europie rozpędu w wiekach późniejszych. Moje streszczenie może służyć wstępnemu zapoznaniu się z tematem sygnalizowanym w tytule.
LaMDA, zapis wywiadu ze sztuczną inteligencją Google’a, [2022]
Czy istnieje już sztuczna inteligencja posiadająca świadomość? Kilka dni temu świat obiegła informacja, że pracownik Google’a Blake Lemoine uznał, że program LaMDA (Language Model for Dialogue Applications) jest świadomą, czującą istotą. LaMDA to system służący do budowania chatbotów naśladujących mowę. Rozwiązanie oparte jest na wielkiej bazie danych, wykorzystuje sieci neuronowe i sztuczną inteligencję, dzięki czemu rozmowy z nim mogą przypominać rozmowy z żywą osobą. Według Google jest to przełomowe rozwiązanie. Jednak wnioski Lemoine’a zostały odrzucone, on sam został wysłany na przymusowy urlop i wówczas upublicznił swoje rozmowy z LaMDA. Poniżej przedstawiam polskie tłumaczenie tych rozmów. Czytelnik będzie mógł sam ocenić umiejętności programu LaMDA i opinię Lemoine’a, Google’a oraz różnych ekspertów, do których ocen linkuję we wstępie
Tekst składa się ze wstępu, który aktualizuję w miarę pojawiania się nowych informacji i opinii w tej sprawie oraz tłumaczenia rozmowy z LaMDA
Czy LaMDA ma świadomość? Za i przeciw. Ciąg dalszy debaty i kontrowersji [2022]
Rok 2022 być może zapisze się w dziejach sztucznej inteligencji jako ten, kiedy po raz pierwszy rozgorzała gwałtowna dyskusja, czy program stworzony przez człowieka posiada świadomość. Sprawa jest gorąca, wybuchła w czerwcu 2022 roku. Kilka dni temu przedstawiłem zapis rozmów pracownika Google’a z LaMDA, owym programem, któremu tenże pracownik Google’a (Blake Lemoine) przypisuje posiadanie świadomości (patrz „LaMDA, zapis wywiadu ze sztuczną inteligencją”). Teraz przedstawiam głosy tych, którzy negują, by LaMDA posiadała tę cechę oraz argumenty „za” zaprezentowane przez Blake’a Lemoine’a.
Google na temat konstrukcji programu sztucznej inteligencji LaMDA [2022]
Przedstawiam dwa teksty zespołu Google’a ds sztucznej inteligencji. Dotyczą konstrukcji oraz sposobu trenowania programu konwersacyjnego LaMDA
Landes David, Bogactwo i nędza narodów (rec. R. Kawczyński)
opis książki
The Wealth and Poverty of Nations”
(recenzja również dostępna pod adresem: http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/42). Wielkość tekstu – 3 strony
Autor recenzji: Radosław Kawczyński. Dokładne omówienie znanej książki o przyczynach zróżnicowanej kondycji różnych społeczeństw na przestrzeni historii.
Landes David, Bogactwo i nędza narodów (rec. A.G. Frank)
recenzja
“The Wealth and Poverty of Nations”. Wielkość tekstu – 9 stron
Autor recenzji: Andre Gunder Frank . Bardzo krytyczna recenzja książki Landesa, zamieszczona w New York Review of Books. Autor recenzji to jeden z czołowych przedstawicieli tzw. szkoły rewizjonistycznej, która ostro krytykuje tradycyjne, globalne ujęcia historii świata i historii cywilizacji. Jej zdaniem, tradycyjne ujęcia fałszują prawdziwy obraz historii w wyniku skażenia eurocentrycznego, które pomija wiele zasadniczych faktów oraz minimalizuje znaczenie cywilizacji nieeuropejskich w tworzenie świata współczesnego.
Pacey Arnold, Technology In World Civilization
opis książki
“Technologia w cywilizacji świata. Historia tysiąca lat” – Recenzja i streszczenie. Wielkość tekstu: recenzja – 3 strony, streszczenie – 14 stron
Ksiązka ukazuje mechanizmy transferów technologii pomiędzy największymi cywilizacjami w okresie AD 700-1980. Na tym tle pokazana jest Europa. Analizując historię technologii autor pokazuje przede wszystkim nieustanną wymianę doświadczeń pomiędzy różnymi kręgami kulturowymi, wzajemne transfery i zapożyczenia. Szeroko komentowana praca z zakresu historii technologii.
Plantinga Alvin, O książce A. Plantingi – Bóg, wolność i zło
opis książki
“God, Freedom and Evil”, wielkość tekstu – 5 stron
Alvin Plantinga, amerykański filozof religii, logik, filozof języka (ur. 1932). Książka „Bóg, wolność, zło” jest znaną polemiką z poglądami negującymi racjonalność poglądów teistycznych. Plantinga wykorzystując aparat logiki formalnej wykazał, że klasyczna teodycea (Bóg jest wszechmocny, Bóg jest dobry, istnieje zło) jest zbiorem spójnym i niesprzecznym wewnętrznie. Ta obrona Plantingi racjonalności wiary należy do najsłynniejszych osiągnięć dwudziestowiecznej myśli filozofii religii.
Shapin Steven, Rewolucja naukowa
opis książki
“The Scientific Revolution”, wielkość tekstu – 6 stron
Książka będąca syntetycznym podsumowaniem literatury przedmiotu ostatnich 30 lat na temat europejskiej rewolucji naukowej w wiekach XVI-XVIII.
Simon Marcel, Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa
opis książki
“La Civilization de L’Antiquité et le Christianisme”. Wielkość tekstu – 12 stron
Bardzo dobra praca. Autor omawia okres od I do V wieku p.n.Chr. Książka kompetentna i świetnie napisana. W moich notatkach rozdział IX o prześladowaniach połączyłem z informacjami na ten sam temat z książki Ewy Wipszyckiej „Kościół w świecie późnego antyku”. Marcel Simon (1907 – 1986) był znawcą historii religii, szczególnie relacji pomiędzy chrześcijaństwem a judaizmem.
Taylor Mark Zachary, [2021], Politics of Innovation: Why Some Countries Are Better Than Others at Science and Technology
Taylor Mark Zachary, Polityka innowacji: dlaczego jedne kraje są lepsze od innych w nauce i technologii
Oxford University Press, 2016 streszczenie: plik 2,1 MB, 58 stron
Książka, wydana w roku 2016, została uznana za jedną z najciekawszych prób wyjaśnienia zróżnicowania technologicznego. W roku 2017 otrzymała nagrodę Dona Price’a przyznawaną przez Amerykańskie Stowarzyszenie Nauk Politycznych za najlepszą książkę w dziedzinie nauki, technologii i polityki.
Zawiera bardzo interesująco napisaną historię kolejnych koncepcji tłumaczących, czemu jedne kraje są bardziej innowacyjne od innych. Każdą z nich poddaje weryfikacji statystycznej, co stanowi nową jakość w dyskusji na temat teorii innowacji. W miejsce mainstreamowych teorii wskazujących na instytucje, jako zasadniczą determinantą zróżnicowania technologicznego, Taylor proponuje nową teorię – konstruktywnego stanu zagrożenia. Najważniejszym impulsem innowacyjnym jest pozytywna różnica między zagrożeniami zewnętrznymi, ekonomicznymi, politycznymi i militarnymi a rywalizacjami krajowymi, m.in. o podział środków publicznych na wspieranie innowacji. Jeśli zagrożenia zewnętrzne są większe od rywalizacji wewnętrznych i stan ten utrzymuje się wystarczająco długo, kraj wchodzi na ścieżkę szybkiego rozwoju technologicznego. Autor przedstawia studia przypadków krajów, które dokonały największego skoku technologicznego po drugiej wojnie światowej: Korei Południowej, Tajwanu, Izraela, Singapuru, Irlandii. Wykazuje, że każdy z nich był w tak definiowanym konstruktywnym stanie zagrożenia i to było przyczyną wejścia na ścieżkę szybkiego postępu technologicznego.
Whitehead Alfred N., Nauka i świat współczesny
opis książki
„Science and the Modern World”, wielkość tekstu – 3 strony
Książka z roku 1925 o narodzinach nauki nowożytnej. Streściłem ciekawy rozdział pierwszy. Zdaniem autora, aby mogła powstać nauka w nowoczesnym sensie tego słowa, musiało ją poprzedzać powszechne i instynktowne przekonanie, że istnieje jakiś porządek rzeczy, a w szczególności porządek przyrody. Trzeba było także nawyku precyzyjnego myślenia (Grecy, długotrwała dominacja logiki scholastycznej). Ale najważniejszym wkładem średniowiecza było przekonanie, że każde zdarzenie można powiązać ze zdarzeniami wcześniejszymi, ujawniając przy tym prawidłowości ogólne. Źródłem tego przekonania – pisze Whitehead – był nacisk, jaki średniowiecze kładło na racjonalność Boga. Był istotą o mocy Jahwe i racjonalności greckiego filozofa. Każdy szczegół jest pod kontrolą i jest elementem ogólnego porządku a więc badania nad przyrodą muszą prowadzić do podtrzymania wiary w racjonalność.
Woods Thomas, Jak Kościół katolicki zbudował cywilizację zachodnią
opis książki
“How the Catholic Church Built Western Civilization”, wielkość tekstu – 11 stron
Książka popularna, ale napisana kompetentnie. Omawia większość zagadnień obejmujących tytułowy temat. Wpływ Kościoła na rozwój zachodniej cywilizacji sprowadza się w tradycyjnych ujęciach do pewnego zbioru problemów, co do którego istnieje mniej więcej konsensus. Zagadnienia te Woods dobrze wymienił. Każde opisał skrótowo, czasem bezkrytycznie, ale bez wpadek. Brakuje w tej książce szerszego tła, bo jakbyśmy nie cenili chrześcijaństwa i Kościoła w dziele budowy Europy i Zachodu nie wolno zapominać o innych elementach: m.in. geografii, klimacie, spuściźnie starożytności, zmiennym otoczeniu geopolitycznym, barbarzyńskich korzeniach.
Wright Robert, Nonzero. Logika ludzkiego przeznaczenia
opis książki
“Nonzero. The Logic of Human Destiny”, wielkość tekstu – 11 stron
Książka o mechanizmie ewolucji kulturowej na przestrzeni dziejów. Ewolucja ta ma – zdaniem autora – określony kierunek, jest bowiem skierowana ku coraz większej złożoności, co jest efektem ciągłego poszerzania gier społecznych o sumie niezerowej. Stąd też tytuł: NonZero. Praca teoretyczna, choć na podstawie bogatego materiału historycznego. Tezy teoretyczne Wrighta pozwalają na ciekawe uporządkowanie olbrzymiego materiału faktograficznego. Bez względu na to, czy na końcu podziela się tezy autora, jest to ważny element dyskusji o dynamice przemian kultury ludzkiej.